Violeta Barrios de Chamorro, de eerste vrouwelijke president van Nicaragua en een sleutelfiguur
in de overgang van dictatuur naar democratie, is zaterdag op 95-jarige leeftijd vredig overleden
in Costa Rica. Haar kinderen maakten haar overlijden bekend in een gezamenlijke verklaring.
Chamorro stond van 1990 tot 1997 aan het roer van Nicaragua en werd internationaal geprezen
voor haar rol in het beëindigen van de burgeroorlog en het bevorderen van verzoening. Haar
politieke leven kreeg vorm na de tragische moord op haar echtgenoot, journalist en
regimecriticus Pedro Joaquín Chamorro, in 1978. Die moord werd een katalysator voor het
volksverzet tegen dictator Anastasio Somoza en bracht Violeta ongewild in het centrum van de
nationale politiek.
Als president slaagde Chamorro erin om tienduizenden contrarebellen te ontwapenen en een
periode van vrede in te luiden, al had haar regering ook te kampen met hyperinflatie,
economische instabiliteit en hevige politieke tegenwerking, met name van de Sandinistische
partij onder Daniel Ortega.
Na haar aftreden in 1997 trok Chamorro zich volledig terug uit het openbare leven. In 2018
kreeg ze een beroerte en verhuisde ze in 2023 naar Costa Rica voor medische verzorging, waar
twee van haar vier kinderen – Cristiana en Carlos Fernando – in ballingschap verblijven. Haar
andere kinderen wonen in de Verenigde Staten.
“Doña Violeta is vredig heengegaan, omringd door de liefde van haar kinderen en de zorg van
toegewijde begeleiders,” aldus de verklaring van de familie. Haar stoffelijk overschot wordt
voorlopig in Costa Rica begraven, “totdat Nicaragua weer een vrije republiek is waar haar
patriottisch nalatenschap geëerd kan worden.”
Van huisvrouw tot staatsvrouw
Geboren op 18 oktober 1929 in Rivas, groeide Chamorro op in een invloedrijke familie. Na haar
studie in de VS keerde ze terug naar Nicaragua, waar ze trouwde met Pedro Joaquín Chamorro,
hoofdredacteur van de krant La Prensa. Zijn moord in 1978 maakte haar tot een moreel kompas
voor veel Nicaraguanen.
Na de Sandinistische revolutie werd ze kortstondig lid van de voorlopige junta, maar stapte al
snel op uit onvrede met de richting die het bewind onder Ortega insloeg. Via La Prensa bleef ze
zich uitspreken tegen onrecht en machtsmisbruik.
In 1990 verraste ze vriend en vijand door Daniel Ortega te verslaan bij de
presidentsverkiezingen, met 54% van de stemmen. Daarmee werd ze de eerste vrouwelijke
verkozen president van Latijns-Amerika en leidde ze de eerste vreedzame machtsoverdracht in
Nicaragua’s moderne geschiedenis.
Politieke nalatenschap
Hoewel critici haar beschouwden als een symbolische figuur, bleef haar internationale reputatie
die van een vredesbrenger en bruggenbouwer. Chamorro werd het gezicht van democratische
hoop in een land dat geteisterd werd door oorlog en dictatuur.
Sinds haar vertrek is de democratische situatie in Nicaragua verslechterd. President Ortega, sinds
2007 opnieuw aan de macht, regeert sindsdien met harde hand. Chamorro’s dochter Cristiana
werd in 2021 uitgesloten van de verkiezingen en korte tijd gevangen gezet.
De familie hoopt dat Chamorro op een dag in Nicaragua kan worden herbegraven — in een vrij
en democratisch land waarvoor zij haar leven heeft gewijd.