De internationale kritiek op Israël’s militaire optreden in Gaza zwelt aan. Vooral landen uit het mondiale zuiden spelen een steeds grotere rol in het aanjagen van politieke druk, terwijl ook westerse bondgenoten hun toon verscherpen. Sancties, diplomatieke initiatieven en protesten nemen wereldwijd toe.
Mondiale Zuiden verenigt zich in ‘Haagse Groep’
Een opvallend initiatief komt van acht landen uit het mondiale zuiden: Zuid-Afrika, Bolivia, Colombia, Cuba, Honduras, Maleisië, Namibië en Senegal. Zij vormen de zogenoemde Haagse Groep, die zich inzet voor het handhaven van het internationaal recht en steun aan het Palestijnse zelfbeschikkingsrecht. Tijdens een conferentie in Bogotá, waar ook landen als China, Spanje en Qatar aanwezig waren, presenteerde de groep zes concrete maatregelen tegen Israël.
Deze omvatten onder meer een wapenembargo, een verbod op scheepvaarttransporten van wapens naar Israël, en het herzien van overheidscontracten met bedrijven die profiteren van de bezetting van Palestijns grondgebied. VN-rapporteur Francesca Albanese, zelf gesanctioneerd door de VS vanwege kritiek op Israël, noemde de bijeenkomst “de belangrijkste politieke ontwikkeling van de afgelopen twintig maanden”.
Ook westerse landen nemen maatregelen
Hoewel een gezamenlijke EU-aanpak uitbleef, kondigde Slovenië eigen sancties aan tegen de Israëlische ministers Itamar Ben-Gvir (Nationale Veiligheid) en Bezalel Smotrich (Financiën), beiden bekend vanwege hun extreemrechtse standpunten en steun voor illegale nederzettingen. Eerder legden ook Australië, Canada, het VK, Noorwegen en Nieuw-Zeeland sancties op aan deze ministers wegens het aanzetten tot geweld.
Daarnaast stopte Turkije alle handel met Israël totdat de humanitaire situatie in Gaza verbetert. Het VK legde sancties op aan kolonistenorganisaties en pauzeerde de vrijhandelsbesprekingen met Israël. Zuid-Afrika bracht eind 2023 een genocidezaak tegen Israël voor het Internationaal Gerechtshof (ICJ), inmiddels gesteund door onder meer Spanje, Colombia, Chili, Ierland en Turkije.
In januari oordeelde het ICJ dat er sprake is van een “plausibel risico op genocide” en droeg Israël op om humanitaire hulp toe te laten — een opdracht die volgens de VN tot nu toe wordt genegeerd.
Bombardement op kerk als moreel kantelpunt
De woede bereikte deze week een nieuw hoogtepunt nadat Israël de katholieke Heilige Familiekerk in Gaza bombardeerde. Drie mensen kwamen om het leven. Zelfs de VS, Israëls belangrijkste bondgenoot, uitte ongebruikelijk harde kritiek. Na een boos telefoontje van voormalig president Trump, gaf het kantoor van premier Netanyahu een verklaring uit waarin het “diepe spijt” betuigde.
De aanval werd scherp veroordeeld door religieuze leiders zoals de Latijnse patriarch Pierbattista Pizzaballa en de Grieks-Orthodoxe patriarch Theophilos III, die de kerk bezochten.
Verschuivende publieke opinie
Wereldwijd blijven massale protesten doorgaan. Op grote festivals in Europa — zoals Glastonbury, Open’er en Fusion — spraken artiesten en bezoekers zich uit tegen het geweld in Gaza. Uit een recente YouGov-enquête blijkt dat Israëls populariteit in West-Europa op een historisch dieptepunt zit. In de VS vindt nog slechts 23% van de bevolking dat het Israëlische optreden in Gaza “volledig gerechtvaardigd” is — tegenover 50% in oktober 2023.
Ook binnen Israël ontstaat oppositie. Meer dan 100.000 reservisten zouden volgens Israëlische media weigeren zich te melden voor dienstplicht. De Joods-Palestijnse organisatie Standing Together mobiliseert protesten tegen de oorlog, ondanks zware sociale druk.
Blijvende steun VS als vangnet
Toch blijft de regering-Netanyahu vasthouden aan haar harde lijn. Er liggen plannen op tafel om de hele bevolking van Gaza onder te brengen in een zogenoemde “humanitaire stad”, door critici omschreven als een eufemisme voor een openluchtgevangenis.
De VS blijft Israël diplomatiek de hand boven het hoofd houden. Washington gebruikt zijn vetorecht in de VN-Veiligheidsraad om resoluties tegen Israël te blokkeren en voorziet het land van militaire steun. Amerikaanse sancties zijn zelfs opgelegd aan internationale instellingen zoals het Internationaal Strafhof (ICC), dat arrestatiebevelen uitvaardigde tegen Netanyahu en voormalig minister van Defensie Yoav Gallant.
Zolang deze strategische rugdekking voortduurt, lijkt Israël relatief onaantastbaar. Maar de groeiende diplomatieke isolatie, in combinatie met economische gevolgen en maatschappelijke druk, zou op termijn alsnog invloed kunnen uitoefenen op Israëls internationale positie.