De Nederlandse regering is dinsdagochtend plaatselijke tijd gevallen nadat Geert Wilders, leider van de Partij voor de Vrijheid (PVV), onverwacht de samenwerking met de coalitiepartners heeft verbroken. Dit abrupt einde aan het kabinet onder leiding van premier Dick Schoof markeert het einde van een korte maar turbulente samenwerking tussen de vier coalitiepartners: PVV, VVD, BBB en NSC.
De breuk is het gevolg van toenemende spanningen over het asielbeleid. Wilders, die streefde naar wat hij omschrijft als “het strengste Europese asielbeleid ooit”, verklaarde dat hij geen toezeggingen kreeg van zijn coalitiepartners voor de ondertekening van tien aanvullende asielmaatregelen. “Ik wil dat we onze belofte aan de kiezer nakomen. Maar zonder handtekeningen heb ik geen garantie. Dan trek ik mijn ministers terug,” zei Wilders tegen de pers.
Het kabinetsberaad duurde slechts één minuut Een laatste poging van premier Schoof om de partijen bijeen te houden, mislukte. Het spoedoverleg dinsdagmorgen duurde amper een minuut. Wilders kwam enkel om zijn beslissing bekend te maken: de PVV trekt zich terug. Hij vertrok direct daarna, zichtbaar geërgerd, zonder vragen van journalisten te beantwoorden.
De spanningen tussen de coalitiepartners waren al langer voelbaar. Maandagavond liet Wilders na een kort beraad weten dat het er “niet goed uitziet”. Zijn ongenoegen over de opstelling van de VVD, NSC en BBB was toen al duidelijk.
Coalitiepartners reageren verbolgen Coalitiegenoten zijn furieus over de handelswijze van Wilders en beschuldigen hem van politieke spelletjes. “Hij loopt gewoon weg,” stelt VVD-leider Dilan Yesilgöz. Caroline van der Plas (BBB) spreekt van “een roekeloos en onverantwoord spel”. Volgens haar lagen de nodige maatregelen op de plank en was het “een kwestie van uitvoeren”.
Ook Nicolien van Vroonhoven (NSC), opvolger van Pieter Omtzigt, uitte haar frustratie. “Er was ruimte voor gesprek, maar Wilders wilde slechts een blanco cheque. Dat is geen samenwerking, dat is chantage.”
Wilders gokt op peilingen Volgens politieke waarnemers zit er een duidelijke strategie achter Wilders’ breuk. Door zijn plannen op scherp te zetten en vervolgens het conflict op te blazen, probeert hij zijn profiel als harde asielcriticus verder aan te scherpen. Peilingen suggereren dat een aanzienlijk deel van zijn achterban liever een kabinetsval ziet dan concessies op dit dossier. De andere partijen, vooral BBB en NSC, dreigen bij nieuwe verkiezingen stevig terrein te verliezen.
Coalitiepartners benadrukken echter dat Wilders’ voorstellen juridisch en internationaal moeilijk verdedigbaar zijn. “We willen geen kabinet dat door de Raad van State of de rechter voortdurend wordt teruggefloten,” aldus een ingewijde. Vooral NSC verzette zich tegen voorstellen die zouden botsen met het Vluchtelingenverdrag en Europese regelgeving.
Politiek vacuum dreigt De val van het kabinet komt op een moment dat Nederland kampt met tal van urgente vraagstukken. Premier Schoof verkeert nu in demissionaire status en het is nog onduidelijk of er op korte termijn nieuwe verkiezingen komen of dat er een poging wordt gedaan tot het vormen van een nieuw meerderheidskabinet.
Caroline van der Plas waarschuwde dinsdag: “Wie nu stopt, levert Nederland uit aan links.” De vraag is nu wie het politieke initiatief grijpt in het vacuüm dat Wilders heeft achtergelaten. Ondertussen groeit in Den Haag de bezorgdheid over politieke instabiliteit en afbrokkelend vertrouwen in de formatiekracht van het parlement.
De komende dagen zullen bepalend zijn voor het vervolg. Eén ding is zeker: de Nederlandse politiek is opnieuw in een crisis beland.