Zwarte rook steeg woensdagavond op uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel, een duidelijk
signaal dat de eerste stemronde in het pauselijke conclaaf onbeslist is gebleven. De 133
kiesgerechtigde kardinalen, bijeen in de met fresco’s versierde kapel, begonnen daarmee het
proces dat moet leiden tot de verkiezing van een nieuwe leider van de Rooms-Katholieke Kerk.
Op het Sint-Pietersplein verzamelden zich duizenden gelovigen, in spanning wachtend op het
rooksignaal dat traditioneel het resultaat van een stemming aangeeft: zwart bij geen uitkomst, wit
wanneer er een paus is gekozen. De rook liet dit keer langer dan verwacht op zich
wachten—meer dan drie uur na de start van het conclaaf, een uur later dan bij de stemming in
2013 waarbij paus Franciscus werd gekozen.
Dat er geen paus uit de eerste ronde naar voren kwam, is geen verrassing. In moderne tijden
wordt op de eerste dag van een conclaaf vrijwel nooit een beslissing genomen. Toch hopen
sommige kardinalen op een uitkomst in de loop van donderdag of vrijdag. Een snelle keuze zou
volgens hen een krachtig signaal zijn van eenheid binnen de Kerk, na twaalf jaar onder het vaak
omstreden pontificaat van paus Franciscus, die vorige maand overleed.
De kardinalen, allen jonger dan 80 jaar, brengen de nacht door in Vaticaanse gastverblijven, waar
informele gesprekken hun overwegingen mogelijk verdiepen. Donderdag gaan de stemmingen
verder, met twee sessies in de ochtend en twee in de middag. Dit proces herhaalt zich tot één
kandidaat een tweederdemeerderheid behaalt – dit keer zijn daarvoor 89 stemmen nodig.
Tijdens het conclaaf is alle communicatie met de buitenwereld strikt verboden. Alleen via de
rook kunnen buitenstaanders het proces volgen. De stembriefjes worden na elke ronde verbrand,
samen met speciale chemicaliën die de kleur van de rook bepalen.
Het conclaaf van 2013 duurde twee dagen; dat van 2005 ook. De verwachting is dat dit keer een
vergelijkbare snelheid wordt nagestreefd. Wat de keuze bemoeilijkt, zijn de uiteenlopende
opvattingen over de toekomst van de Kerk. Sommige kardinalen willen doorgaan in de geest van
Franciscus – met nadruk op openheid en hervorming – terwijl anderen terug willen naar
conservatievere tradities en structuren.
Onder de meest besproken namen bevinden zich de Italiaanse kardinaal Pietro Parolin en de
Filipijnse kardinaal Luis Antonio Tagle. Mocht geen van beiden snel een meerderheid behalen,
dan kunnen de stemmen verschuiven naar andere kandidaten, zoals de Fransman Jean-Marc
Aveline, de Hongaar Peter Erdo, de Amerikaan Robert Prevost of de Italiaan Pierbattista
Pizzaballa.
De toegenomen internationale samenstelling van het kiescollege – met 133 kardinalen uit 70
landen, tegenover 115 uit 48 landen in 2013 – weerspiegelt de inspanningen van Franciscus om
de Kerk wereldwijd inclusiever te maken. Het is dan ook de vraag of de nieuwe paus opnieuw uit
het Zuiden zal komen, zoals Franciscus uit Argentinië, of dat de teugels terugkeren naar Europa
– of zelfs naar de Verenigde Staten.
Voorafgaand aan het conclaaf riep de 91-jarige kardinaal Giovanni Battista Re zijn collega’s op
om hun persoonlijke voorkeuren opzij te zetten. “Denk alleen aan het welzijn van de Kerk en de
mensheid,” aldus Re. Hij benadrukte het belang van eenheid in verscheidenheid: “Eenheid
betekent niet uniformiteit.”
Zoals gebruikelijk begon het conclaaf met het Latijnse bevel “Extra omnes!” – iedereen die niet
tot het conclaaf behoort, moet de kapel verlaten. Zodra de deuren dichtvielen, begon het
geheimzinnige en plechtige proces dat wereldwijd door miljoenen wordt gevolgd.