Het Onafhankelijk Kiesbureau (OKB) heeft gereageerd op de recente uitlatingen van jurist
Jennifer van Dijk-Silos over de toepassing van artikel 137 van de Kiesregeling. In een verklaring
stelt het OKB dat de door Van Dijk-Silos gepresenteerde interpretatie niet strookt met de
wettelijke opbouw en bedoeling van de Kiesregeling, en dat deze tot onwettige handelingen zou
kunnen leiden binnen het verkiezingsproces.
Aanleiding voor de discussie is het overlijden van NDP-kandidaat Edward Belfort voorafgaand
aan de verkiezingsdag. Van Dijk-Silos bepleitte in een eerdere bijdrage dat artikel 137, lid 3
uitsluitend van toepassing is ná de stemming en dat de partij in dit geval de mogelijkheid moet
krijgen om een nieuwe kandidaat voor te dragen. Het OKB weerspreekt deze lezing krachtig.
Volgens het Kiesbureau bevat de interpretatie van Van Dijk-Silos een aantal fundamentele
juridische onjuistheden. Zo zou haar opvatting — indien gevolgd — afbreuk doen aan de
rechtszekerheid, uniformiteit en transparantie die vereist zijn voor een ordentelijk
verkiezingsproces.
In haar argumentatie beroept Van Dijk-Silos zich op het gebruik van de term “niet-gekozen
kandidaten” in artikel 137, lid 3, als bewijs dat dit artikel enkel geldt na de stemming. Het OKB
wijst deze uitleg af als te beperkt en stelt dat lid 3 in directe samenhang gelezen moet worden
met lid 2, waarin expliciet wordt gesproken over het overlijden van een kandidaat vóór de
verkiezing. De opvolging via de eerstvolgende kandidaat op de lijst is dan nog steeds van
toepassing, aldus het bureau.
“De uitdrukking ‘niet-gekozen kandidaten’ verwijst niet naar de timing van de verkiezing, maar
naar kandidaten op de lijst die op het moment van opvolging geen zetel bekleden,” aldus het
OKB. “Aangezien vóór de stemming nog niemand formeel is verkozen, zijn álle kandidaten – op
plaatsvervangers na – in die zin ‘niet gekozen’.”
Van Dijk-Silos suggereert daarnaast dat partijen op basis van een zogeheten ‘schaduwlijst’
nieuwe kandidaten zouden moeten kunnen aandragen. Deze suggestie wordt door het OKB
bestempeld als ongrondwettelijk. “De Kiesregeling voorziet slechts in twee opvolgingsroutes:
opschuiving binnen de lijst en, indien uitgeput, een plaatsvervangende kandidaat. Het toevoegen
van nieuwe namen buiten de formeel ingediende kandidatenlijst is juridisch niet toelaatbaar en
ondermijnt de controleerbaarheid van het proces,” stelt het bureau.
Het OKB erkent haar rol als toezichthoudend en adviserend orgaan, maar onderstreept dat zij wel
de wettelijke taak heeft om een juiste en uniforme uitleg van de Kiesregeling te bewaken. De
positie van het bureau in deze kwestie is volgens haar dan ook gebaseerd op een grammaticale,
systematische en teleologische interpretatie van de wet.
Het OKB vat zijn standpunt als volgt samen:
- Het overlijden van een kandidaat vóór de stemming valt onder artikel 137, lid 2;
- De naam van de overledene wordt geschrapt van de lijst;
- De eerstvolgende kandidaat schuift automatisch door;
- Eventuele lege plekken worden ingevuld door reeds aangewezen plaatsvervangers;
- Nieuwe voordrachten buiten de officiële lijst zijn niet toegestaan.
Hoewel het bureau erkent dat de bijdrage van Van Dijk-Silos waardevol is voor het juridische
debat, kan haar interpretatie volgens het OKB “geen stand houden binnen het gesloten systeem
van de Kiesregeling.” Afwijken van de vastgestelde procedures zou het risico van politieke
willekeur vergroten en het vertrouwen in het verkiezingsproces schaden.