De voormalige Filipijnse president Rodrigo Duterte is dinsdag gearresteerd in Manilla en overgebracht naar Den Haag op verzoek van het Internationaal Strafhof (ICC). Dit markeert een cruciale ontwikkeling in het lopende onderzoek naar mogelijke misdaden tegen de menselijkheid tijdens zijn beruchte ‘oorlog tegen drugs’, een campagne die tijdens zijn ambtstermijn van 2016 tot 2022 leidde tot duizenden doden en wereldwijd tot verontwaardiging leidde.
Duterte (79) is de eerste voormalige Aziatische leider die door het ICC wordt vastgehouden en mogelijk wordt berecht. De Filipijnse president Ferdinand Marcos Jr. verklaarde op een persconferentie dat de arrestatie werd uitgevoerd in samenwerking met Interpol en dat de Filipijnse overheid het ICC niet actief heeft ondersteund.
Duterte’s harde aanpak van drugscriminaliteit vormde de kern van zijn verkiezingscampagne in 2016. Hij beloofde een meedogenloze strijd tegen drugsdealers en gebruikers, een belofte die hij tijdens zijn presidentschap waarmaakte door grootschalige politieacties uit te voeren.
Officiële cijfers van de Filipijnse politie melden dat 6.200 verdachten werden gedood tijdens anti-drugsoperaties. Mensenrechtenorganisaties stellen echter dat het werkelijke dodental veel hoger ligt, met naar schatting 30.000 slachtoffers, waaronder veel arme bewoners van stedelijke gebieden die zonder proces werden geëxecuteerd.
Duterte trok de Filipijnen in 2019 terug uit het oprichtingsverdrag van het ICC, toen het hof een vooronderzoek startte naar beschuldigingen van buitengerechtelijke executies. Desondanks houdt het ICC vol dat het jurisdictie heeft over misdaden gepleegd toen de Filipijnen nog lid waren.
Arrestatie en Internationale Reacties
De arrestatie van Duterte wordt gezien als een mijlpaal in de zoektocht naar gerechtigheid door nabestaanden van slachtoffers en mensenrechtenorganisaties.
“Dit is nog maar het begin van onze strijd,” verklaarde Llore Pasco (70), een moeder van twee slachtoffers van Duterte’s drugsoorlog. “Onze rechtvaardigheid is nog niet bereikt, maar we zullen niet stoppen met vechten.”
Duterte’s aanhangers reageerden echter verontwaardigd. Zijn dochter, Veronica Duterte, beweerde op sociale media dat haar vader ‘ontvoerd’ was. Senator Christopher “Bong” Go, een loyale bondgenoot van de oud-president, veroordeelde de arrestatie als een aantasting van de Filipijnse soevereiniteit.
Aanklachten en Gevolgen
Volgens het ICC is Duterte aangeklaagd voor moord als misdaad tegen de menselijkheid. De rechtbank stelt dat er voldoende bewijs is dat hij het hoofd was van een doodseskader dat actief was in Davao City toen hij burgemeester was en later op nationaal niveau toen hij president werd.
De zaak roept herinneringen op aan andere wereldleiders die door het ICC zijn vervolgd, zoals de voormalige Joegoslavische president Slobodan Milošević en de Soedanese ex-president Omar al-Bashir.
Leila de Lima, voormalig minister van Justitie en een prominente criticus van Duterte die zelf jarenlang gevangen heeft gezeten, prees de arrestatie:
“Jullie stemmen deden ertoe, jullie moed deed ertoe,” zei ze tegen de families van de slachtoffers.
Met Duterte’s detentie in Den Haag opent zich een nieuw hoofdstuk in de strijd voor gerechtigheid in de Filipijnen. Zijn proces kan een precedent scheppen voor de manier waarop de internationale gemeenschap omgaat met leiders die worden beschuldigd van grootschalige mensenrechtenschendingen.